โรคแพ้อากาศ น้ำมูกไหล จาม เมื่ออากาศเปลี่ยน ดูแลตัวเองยังไงดี

เปลี่ยนฤดูทีไร อาการจาม คัดจมูก ด้วยโรคภูมิแพ้อากาศมาเยือนทุกที เจอแบบนี้ก็เหนื่อยทั้งกายและใจ มาหาวิธีรักษากันดีกว่า

        บางทีการที่เราน้ำมูกไหล หรือคัดจมูกเมื่ออากาศเปลี่ยน อาจไม่ได้เป็นเพราะหวัดเสมอไป แต่เกิดจากโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ หรือโรคแพ้อากาศ ที่ภาษาอังกฤษใช้คำว่า Allergic rhinitis ก็ได้ ลองมาทำความรู้จักโรคนี้กันเพิ่มอีกนิดไหม จะได้เช็กว่าที่เราป่วยใช่โรคแพ้อากาศหรือเปล่า แล้วถ้าเป็นควรรักษายังไงดี

* โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ คืออะไร อากาศเปลี่ยนทีไรเป็นทุกที

          โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ (Allergic rhinitis) หรือโรคแพ้อากาศ คือโรคที่มีการอักเสบและบวมของเนื้อเยื่อในจมูก กรณีเป็นเรื้อรังมักเกิดจากโรคภูมิแพ้ แต่หากไม่ได้เป็นเรื้อรังอาจไม่ได้เกิดจากโรคภูมิแพ้ก็ได้ โดยโรคนี้มีสาเหตุมาจากปัจจัย ดังนี้

          – กรรมพันธุ์ ถ้าคนในครอบครัวเป็นภูมิแพ้ โดยเฉพาะพ่อและแม่ ลูกจะมีโอกาสเป็นโรคนี้เพิ่มขึ้นได้

          – สารก่อภูมิแพ้ เช่น ไรฝุ่น ขนสัตว์ เกสรดอกไม้ ขนของแมวและสุนัข ควันบุหรี่ ควันจากรถยนต์ เป็นต้น

          – ปัจจัยอื่น ๆ เช่น การติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ, อากาศเปลี่ยน หรือมลภาวะต่าง ๆ

* โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ อาการเป็นยังไง

เมื่อมีการอักเสบของเนื้อเยื่อในจมูก อาจทำให้มีอาการ ดังนี้

          * จาม

          * คัดจมูก

          * น้ำมูกไหล โดยเป็นน้ำมูกที่มีลักษณะใส หรือเหนียวใส

          * คันจมูก

          * มีเสมหะในลำคอ

          * คันตา  

          * น้ำตาไหล

          * ตาบวม  

          * เสียงเปลี่ยน

          * จมูกไม่ได้กลิ่น

          * หูอื้อ หรือมีเสียงดังในหู   

          ทั้งนี้ คณะทำงานขององค์การอนามัยโลกได้เสนอให้แบ่งชนิดของโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ เป็น 2 ชนิดตามความรุนแรงของโรค โดยแบ่งออกตามนี้

1. โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ ชนิดมีอาการเป็นช่วง ๆ (Intermittent)

          ผู้ป่วยจะมีอาการเฉพาะเวลาเช้า หรือกลางคืน ที่สภาพอากาศเปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจน และเป็นประมาณวันละ 1-2 ชั่วโมง ติดต่อกันน้อยกว่า 4 วันต่อสัปดาห์

2. โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ ชนิดอาการเป็นคงที่ (Persistent)

          ผู้ป่วยที่มีอาการตลอดเวลา มากกว่า 4 วันต่อสัปดาห์ และเป็นเกิน 1 เดือน

          อย่างไรก็ตาม ผู้ป่วยอาจมาพบแพทย์ด้วยอาการที่ไม่ใช่อาการโดยตรงของโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ เช่น

          – รู้สึกหอบเหนื่อย จากการหายใจไม่สะดวก

          – ปวดศีรษะเรื้อรัง

          – ไอเรื้อรัง

          – กลิ่นปากแรง

          – คอแห้ง เจ็บคอเรื้อรัง

          – ท้องอืด ท้องเฟ้อ คล้ายอาหารไม่ย่อย

          – เพลียง่ายหรือหลับง่ายในเวลากลางวัน

          – เยื่อบุริมฝีปากหรือมุมปากอักเสบเรื้อรัง

          – การอักเสบของผิวหนังรอบดวงตา หนังตาคล้ำจากการขยี้ตาบ่อย ๆ

          – มีอาการผิดปกติทางหู และระบบประสาทการทรงตัว

          หรือหากเป็นโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ตั้งแต่เด็ก ๆ จนต้องหายใจทางปากอยู่บ่อยครั้ง อาจทำให้รูปทรงใบหน้าเปลี่ยนไป เช่น ใบหน้าส่วนล่างยาวกว่าปกติ เพดานปากแคบและโค้งสูง เมื่อยิ้มจะมองเห็นเหงือกบนได้มาก หรืออาจมีความปกติของการสบฟันได้ในบางคน
* โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ กับภาวะแทรกซ้อนที่อาจมาด้วยกัน

ภาวะแทรกซ้อนของโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ที่พบบ่อย ได้แก่

          – โรคไซนัสอักเสบ

          – ทอนซิลอักเสบ

          – ผนังคออักเสบเรื้อรัง

          – หูชั้นกลางอักเสบ

          – โรคหืด

          – ริดสีดวงจมูก

          – เยื่อบุจมูกอักเสบจากการใช้ยาหดหลอดเลือดนานเกินไป

          – นอนกรน และภาวะหยุดหายใจขณะหลับ

* โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ รักษาได้ไหม

          แม้จะยังไม่มีวิธีรักษาโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ให้หายขาดได้ เพราะโรคนี้จะมีอาการเป็น ๆ หาย ๆ เมื่อเจอสิ่งกระตุ้น แต่เราสามารถดูแลตัวเองให้ห่างไกลจากโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ และบรรเทาอาการได้ไม่ยาก ดังนี้

1. หลีกเลี่ยงสารที่ก่อให้เกิดอาการแพ้

          ควรหลีกเลี่ยงหรือกำจัดสิ่งที่แพ้ เช่น หมั่นทำความสะอาดบ้านและบริเวณรอบ ๆ บ้านให้ปราศจากฝุ่น หลีกเลี่ยงการเลี้ยงสัตว์หากมีอาการแพ้ขนสัตว์ หลีกเลี่ยงการมีตุ๊กตาขนปุย ๆ ในห้องนอน พยายามไม่เข้าใกล้ดอกไม้ทุกชนิด ทำความสะอาดเครื่องปรับอากาศเพื่อลดฝุ่น เชื้อรา และแบคทีเรีย หลีกเลี่ยงอากาศร้อนจัด เย็นจัด เป็นต้น

2. ออกกำลังกาย และพักผ่อนให้เพียงพอ

          การออกกำลังกายเพื่อให้ร่างกายแข็งแรง กระตุ้นภูมิคุ้มกัน จะช่วยให้อาการแพ้อากาศบรรเทาลงได้ และยังช่วยป้องกันความเจ็บป่วยด้วยโรคอื่น ๆ อีกต่างหาก นอกจากนี้ควรพักผ่อนให้เพียงพอ อย่านอนดึกจนเป็นนิสัย เพราะการพักผ่อนที่ดีก็มีส่วนช่วยกระตุ้นภูมิคุ้มกันของร่างกายได้มากเลยทีเดียว

3. การล้างจมูก เพื่อช่วยให้โพรงจมูกโล่งขึ้น

4. รักษาด้วยยา

          ยาที่ใช้บรรเทาอาการโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ มีอยู่ 3 กลุ่มใหญ่ ๆ คือ ยาต้านการอักเสบ ที่ช่วยลดการอักเสบของเยื่อบุจมูก ยาต้านฤทธิ์สารก่ออาการอักเสบ และยาต้านฮิสตามีน ช่วยลดอาการจาม น้ำมูกไหล คันจมูก และคันตา จากอาการแพ้อากาศ โดยตัวยาที่นิยมใช้รักษาโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ เช่น

          – ยาต้านฮิสตามีน (Antihistamines) หรือยาแก้แพ้ ที่จะช่วยลดอาการจาม น้ำมูกไหล คันตา

          – ยาหดหลอดเลือด (Decongestant)

          – ยาสเตียรอยด์ (Corticosteroids) ทั้งชนิดกิน (Oral steroids) และยาสเตียรอยด์พ่นจมูก (Intranasal steroids)

          – ยาต้านโคลิเนอร์จิก (Anticholinergic drug) เช่น Ipratropium bromide

          – ยาต้านลิวโคไตรอีน (Anti-leukotrienes) ช่วยลดการอักเสบของเยื่อบุจมูก

5. ฉีดวัคซีนภูมิแพ้ (Immunotherapy)

          หากมีอาการมาก ไม่สามารถรักษาด้วยยา หรือมีปัญหาในการใช้ยารักษา หรือเป็นโรคภูมิแพ้หลายชนิดพร้อม ๆ กัน แพทย์อาจให้วัคซีนภูมิแพ้ทีละน้อยแล้วค่อย ๆ เพิ่มโดสเพื่อให้ร่างกายผู้ป่วยสร้างภูมิต้านทานต่อสิ่งที่แพ้ โดยอาจจะต้องฉีดวัคซีนอย่างน้อย 1 ปี และหากได้ผลดีอาจต้องฉีดต่อเนื่องไปอีก 3-5 ปี

6. การผ่าตัด

          หากรักษาด้วยวิธีอื่น ๆ แล้วอาการไม่ดีขึ้น หรือมีภาวะอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น ผนังกั้นช่องจมูกคด เยื่อบุจมูกบวมผิดปกติ ริดสีดวงจมูก ไซนัสอักเสบ และรักษาด้วยยาไม่หาย แพทย์อาจเลือกรักษาโรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ด้วยการผ่าตัด

* โรคจมูกอักเสบภูมิแพ้ อาการต่างจากหวัดยังไง

          โรคแพ้อากาศมักจะเป็น ๆ หาย ๆ โดยเฉพาะเมื่อสภาพอากาศเปลี่ยนแปลงไป และอาการส่วนใหญ่จะมีแค่น้ำมูกไหลแบบใส ๆ จาม และคัดจมูก ไม่มีไข้ ไม่มีอาการปวดเมื่อยเนื้อตัว เหมือนโรคหวัดที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส

          หากพบว่าเป็นโรคแพ้อากาศก็ควรหลีกเลี่ยงสิ่งที่ตัวเองแพ้ให้ไกล และปรึกษาแพทย์ถึงวิธีรักษาโรคอย่างเหมาะสม รวมไปถึงการดูแลตัวเองอย่างถูกต้อง เพื่อไม่ให้อาการจมูกอักเสบภูมิแพ้รบกวนการใช้ชีวิตประจำวันของเรา

* หมายเหตุ : อัปเดตข้อมูลล่าสุดวันที่ 18 พฤศจิกายน 2563

ขอบคุณข้อมูลจาก
โรงพยาบาลศิริราช ปิยมหาราชการุณย์, คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล, ราชวิทยาลัย โสต ศอ นาสิกแพทย์ แห่งประเทศไทย